De laatste tijd denk ik veel na over het begrip verantwoordelijkheid. Over de momenten waarop ik echt verantwoordelijkheid voel en neem.

Maar ook over de momenten waarop ik verantwoordelijkheid had moeten pakken maar het niet heb gedaan. Of een beetje lafjes. Dat ik deed alsof ik verantwoordelijkheid nam maar tegelijkertijd verwees ik ook naar een ander.

Herken je dat?

Ik bedoel hierbij een verantwoordelijkheid die verder gaat dan je verplichtingen nakomen. Het gaat over naar jezelf kijken en onderzoeken welke invloed jij hebt op dat wat er gebeurt, of is gebeurd (uit: Human Being Management – Ed. J. Baas). Jij begrijpt dat iedere actie van jou, de reactie van een ander oproept. Daarom pas je zelfreflectie toe.

Verantwoordelijkheid nemen vraagt om eigenschappen die je bij jezelf kunt ontwikkelen of versterken. Denk bijvoorbeeld aan lef hebben, fouten durven maken, vindingrijk zijn. Uitzonderingen maken. Je laten uitdagen om op te pakken wat in je vermogen ligt. Daarbij heb je altijd het besef wat je cirkel van invloed is.

Verantwoordelijkheid nemen is complex. Het trekt je uit je comfortzone. Je probeert iets, het lukt niet en dan? Hoe ga je daar dan mee om? Want als het gaat om verantwoordelijkheid nemen dan kun je onderscheid maken in:

1. Extern gerichte verantwoordelijkheid die gaat over verantwoordelijkheid nemen voor taken, rollen of een project.
2. Intern gerichte verantwoordelijkheid waarbij je gebeurtenissen, ongeacht hun omvang of hun impact, internaliseert. Je maakt het je eigen om het heft in handen te nemen en neemt verantwoordelijkheid voor jezelf.

Maar ja, hoe vaak gebeurt het niet?

• Klagen over die ellenlange vergaderingen waarin nooit een zinnig besluit wordt genomen.
• Dingen zeggen als “je stelt me teleur” of “na alles wat ik voor jou heb gedaan en dat dit” of “het is jouw schuld dat…” waardoor je jouw verantwoordelijkheid buiten jezelf plaatst.
• Je verantwoordelijk voelen voor zaken waar je feitelijk niks of weinig over hebt te zeggen.
• Je kinderen naar school brengen en vervolgens geïrriteerd zijn omdat je te laat op je werk komt.

Bovendien, je kunt je verantwoordelijk voelen voor van alles en nog wat, maar zolang je er geen acties aan verbindt, is het geen echte verantwoordelijkheid. (Mentale veerkracht voor professionals – Sierd Nutma).

Je kunt je verantwoordelijk voelen voor van alles en nog wat, maar zolang je er geen acties aan verbindt, is het geen echte verantwoordelijkheid.
Komt bij dat verantwoordelijkheid kunnen nemen mede wordt gevormd in je jeugd. Hoe vaak heb jij in je jeugd en puberteit verantwoordelijkheid mogen ervaren? Of namen je ouders vaak de verantwoordelijkheid over (uit liefde, ongetwijfeld) waardoor je ervaringswereld beperkt is gebleven?

En wat ook van invloed is: hoe vaak kreeg je kritiek als je uit eigen initiatief verantwoordelijkheid nam als kind (‘leuk gedaan lieverd maar de volgende keer….”). Of kreeg je veel te veel verantwoordelijkheid in je schoenen geschoven?

Waarom vertel ik dit nu allemaal over verantwoordelijkheid nemen (er valt nog veel meer over te vertellen maar dan wordt het wel een heel lang blog 🙂 ).

Als leidinggevende kun je soms verrast zijn hoe verschillend medewerkers uit je team kunnen reageren. Stel, je werkt toe naar meer zelfsturing in je team. Het ene teamlid zegt “kom maar op, ik vind het super!” waar een ander zegt dat hij er echt niet nog meer bij kan hebben.

Het gaat misschien wel over weerstand die al in het verleden is opgebouwd.

Moet je dan als een soort psychiater naar je team gaan kijken?

Nee, dat hoeft niet maar het helpt wel als patronen en gedrag leert herkennen en het erover hebt. Je kunt jouw verantwoordelijkheid als leidinggevende nemen door deze 3 tips te volgen.

1. In gesprek gaan met de medewerker die aangeeft liever geen verantwoordelijkheid erbij te willen nemen.

Geef aan wat jij ziet gebeuren. Vraag of hij of zij dat herkent. Heb geen oordeel maar onderzoek wat maakt dat die persoon zo reageert. Wat zijn de zorgen, de angsten, de beelden van deze medewerker. Doe dit individueel en niet in de groep.

2. Geef aandacht aan de medewerkers die wel verantwoordelijkheid nemen

Geef aandacht aan díe mensen die wél verantwoordelijkheid nemen. Probeer te achterhalen wat het maakt dat zij dit wel doen. En stimuleer dit gedrag vooral.

3. Betrek het hele team

Deel met elkaar wat goed gaat en waar je stappen in wilt zetten. Eventueel kun je er voor kiezen om er een externe teamcoach bij te halen. Het coachen van je eigen partner is vaak ook niet zo’n succesvol idee dus misschien geldt dit ook wel als het gaat om je eigen team. Het maakt ook dat je beter op jezelf kunt reflecteren.

Wil je weten op welke wijze jij je verantwoordelijkheid neemt of ontloopt? De volgende vragen kunnen je daarbij helpen. Beantwoord ze hier.

Warme groet,

Gerry de Valk